Фотомонографијата МАКЕДОНСКИ ЦРКВИ И МАНАСТИРИ е ризница на културни и историски богатства – духовна архитектура и уметност.
Во оваа библиска земја, од првите христијани до денес, се подигнати стотина цркви и манастири, во кои, ктиторите, неимарите, живописците, копаничарите и верниците ги вградиле својата љубов и вера, радост и тага, знаење и вештина, стравови и надеж. Зад нив останаа голем број места кои биле и остануваат молитвен дом за верниците, прибежиште за барателите на утеха, неисцрпна инспирација за создавачите и неодминливо одредиште за љубопитните.
Оваа книга зборува за тие места, за тие темели на нашето и на светското културно и духовно наследство, било да се тие во прометните градови или во живописните предели на недопрената природа. Зборува за стотина цркви и манастири, во кои ктиторите, неимарите, живописците, копаничарите и верниците ги вградиле својата љубов и вера, радост и тага, знаење и вештина, стравови и надеж, за темели на нашето и на светското културно и духовно наследство. Опфатена е историјата на градење и архитектурски податоци како и фрескоживописот со неговото значење.
СОДРЖИНА
- ПРЕДГОВОР – во кој авторот ја објаснува важноста на храмовите во животот на една нација, потсетува на тоа колку жртви биле направени така што денес би имале можност да најдеме мир, спокој, естетско задоволство, потсетува на најпознатите дела на Православната уметност во Македонија и луѓето што ги создадоа овие дела, а кои треба да ги цениме и запомниме, и на крајот тој посочува дека сите храмови кои преживеале до денес се дел од македонското и светското културно наследство.
- ВРЕМЕПЛОВ – сликовит преглед на важни настани во историјата на православието на македонско тло – од средината на I век од н.е., кога Светиот апостол Павле и неговите соработници дошле во Македонија од Мала Азија и оттаму започнале да го шират христијанството во Европа , преку делото на познатите просветители Кирил и Методиј во средината на 9 век, основањето на првата словенска епископија во областа Струмица-Брегалница, предводена од Климент Охридски, на крајот на 9 век, прогласувањето на автокефалност на Македонската православна црква во 1967 година, сè до официјалното воспоставување на сегашното име и грб во 2009 година.
- ВРЕМЕ И ПРОСТОРЕН РАСПОРЕД – во содржината манастирите и црквите се распоредени според времето на основање, од најстари до најмлади. Нивната географска позиција е прикажана на картата на Македонија, а во списокот што ја придружува картата, прикажаните цркви и манастири се распоредени по азбучен ред, за полесно движење низ материјалот.
- ЦРКВИ И МАНАСТИРИ – 93 текстови за православните места за богослужба во Македонија вклучуваат храмови од различна возраст, стилови на градење, големини, улоги и оние што ги граделе богати основачи и оние што ги граделе обичните луѓе и оние од бесмислена природа, скриени од инвазии на освојувачите и оние во сега напуштените земји, сè до прекрасните храмови подигнати во урбаните области и главниот град.
- РЕЧНИК НА ПОМАЛКУ ПОЗНАТИ ЗБОРОВИ И ИЗРАЗИ – читателот може да го провери или открие значењето на поимот споменат во текстот: што се иконостасот, полиелеусот, кралските врати, октогоналната купола, деисизот, триконхосот, проскомидијата, минеј...
Текстовите содржат:
- информации за тоа кога и каде е изграден храмот, кој го изградил, кога првпат се споменува во пишаните извори, како и фолклорот поврзан со неговото основање
- историјата на изградбата и уривањето на храмот (на пр. „Света Софија“ во Охрид е изградена како мала средновековна црква, па на нејзините темели Царот Самуил изгради катедрала во X век кога го пресели седиштето на македонската држава од Преспа во Охрид; за време на турското владеење беше претворена во џамија, од ослободувањето од турското владеење до 1912 година се користеше како магацин, потоа беше обновен статусот на црква, а Охридската архиепископија беше обновена во 1958 година. Денес таму, се устоличуваат поглаварите на Охридската архиепископија и на МПЦ)
- опис на архитектурата на храмот, неговиот изглед и значење, материјалите што се користат за изградба, податоци за проширувањето на храмот и подигнувањето на помошни објекти;
- опис на фрескоживописот: кој и кога го насликал храмот, колку слоеви фрески биле откриени, кои претстави се прикажани на зидовите на храмот, кои се вредностите и значењето на овие фрески во историјата на сакралната уметност (на пр. на зидовите на Света Софија во Охрид покрај православните бискупи, кои се чест мотив во православните храмови, прикажани се 6 римски папи, што е единствен случај во историјата на византиското сликарство; во манастирот „Лесново“ чудата на Архангел Михаил - многу редок мотив во византиското сликарство)
- приказ на ентериерот и црковен инвентар: иконостаси и занаетчиски украсен црковен мебел (на пр. иконостасот во Бигорски манастир, богато врежан во дрво од орев, изработен во 1829 – 1835 година од познати мијачки резбари и покрај вообичаените библиски симболи и елементи, тој исто така содржи претстави од секојдневниот живот, како што се луѓе кои берат грозје, кои орезуваат винова лоза, свират на тапани и зурли, а тука има и портрети на резбари; овој иконостас се смета за највредното резбано парче од византиската уметност на тлото на Македонија)
- кои реликвии (свети мошти), значајни икони и ракописи се чуваат во храмот или се создадени во него, како и описи на извори на лековита вода поврзани со храмот (на пр. во манастирот Бигорски се чуваат фрагменти од моштите на десетина светци - Свети Јован Крстител, Света Марина, Света Параскева, Свети Евстатиј, Свети Пантелејмон, Свети Трифун, Света Јулита, Свети Кирик и Свети Харалампиј, и во олтарот и моштите на Св. Климент, Свети Серафим Саровски, Свети Лазар Четиридневен, Света Варвара, Свети Стефан, Свети Јован Руски, итн.)
- духовен и монашки живот: дали црквата е активна или не, кој се собира во неа, активности што ги организира: хор, часови по веронаука, предавања…; што прават и што произведуваат монасите / монахињите, монашки библиотеки и работилници за иконопис, добротворна работа, лекување…
- културни и научни манифестации што се одржуваат во храмот
-
манастирска / црковна слава
ВО КНИГАТА ЌЕ ГИ ДОЗНАЕТЕ ОДГОВОРИТЕ НА ОВИЕ И НА МНОГУ ДРУГИ ПРАШАЊА:
- Кој е најстариот зачуван православен храм на македонско тло?
- Како и по што го доби името Бигорскиот манастир во Ростуше?
- Колку активни манастири денес има во Македонија?
- Од која црква потекнува ФРЕСКАТА НА АРХАНГЕЛ ГАВРИЛ, која се наоѓа на банкнотата од 50 денари?
- Каде се чуваат моштите на Свети Климент Охридски, првиот словенски епископ?
- Која ЦРКВА е на грбот на Македонската православна црква од 2009 година?
- Во близина на кој манастир се вади најдобриот воденички камен на Балканот?
- Кој храм е наречен македонска Миланска скала?
Авторски тим:
- Од пенкалото на проф. Д-р Маја Андоновска-Панова
- Со повеќе од 700 фотографии од Наце Попов
Димензии: 26 × 33 см
Број на стр.: 527
Подврска: тврда
Јазик: македонски